مدرسه و مسجد کریم ایشان در روستای کریم ایشان و در مسیر جاده کلاله- مراوه تپه شهرستان مراوه تپه واقع شده است .

ساختمان مسجد و مدرسه متعلق به دوره قاجاریه می باشد و بر اساس تاریخی که بر سردر ورودی مدرسه کتابت شده ، در سال 1328 هجری قمری ساخته شده است. مسجد و مدرسه کریم ایشان به شماره 1124 مورخه 21/7/54 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

مسجد کریم ایشان
این مسجد در سال 1328 هجری قمری ساخته شده است، و با اینکه زیاد قدمتی ندارد، اما خصوصیات بناهای قدیمی تر در آن راه یافته است. بناهای آن ترکیبی از ویژگی های بناهای دیدنی آسیای مرکزی و معماری ایران است. طول آن در حدود 17 و عرض آن در حدود 13 متر است.
ساختمان آجری مسجد که عاری از هرگونه تزئین می باشد ، با نقشه ی ( پلان تیپ) مربع- مستطیل بنا شده است. این مسجد شامل یک شبستان با در ورودی در جبهه جنوبی می باشد که سقف آن بوسیله چهار گنبد پوشش یافته است. گنبد ها از نظر معماری قرینه یکدیگر، بسیار دقیق، منظم و به شکل بسیار زیبایی بنا شده است.

مدرسه کریم ایشان
مدرسه کریم ایشان که در نزدیکی مسجد و در ضلع جنوب غربی آن است به شکل زیبایی با پلان چهار ضلعی یا مربع شکل ساخته شده است. « ابعاد ساختمان مدرسه در حدود 30 متر است و زیربنای آن حدود 1000 مترمربع و ضخامت جرز دیوارهای آن در حدود 1 متر است ، که به وسیله آجرهای ضخیم ساخته شده است و شامل یك حیاط و تعداد 23 حجره است.»
بر سردر ورودی مدرسه یک بیت شعر نوشته گردیده است، که ماده، تاریخ ساخت مدرسه را بیان می کند. با حساب کردن دو واژه ی (وطن غریبان) در حروف ابجد تاریخ 1328 ه.ق استخراج می شود:
مدرسه ایشان سید قلیچ عزیزان ........... تاریخ این بگویم باشد وطن غریبان

دو گلدسته کوچک نمای بیرونی سردر را آراسته است. علاوه بر این دو گلدسته، چهار گلدسته ی بزرگ در چهار گوشه ی ساختمان مدرسه ساخته اند، که بر زیبایی مدرسه بسیار افزوده است. دیوار و گلدسته ها و طاق ها و طاق نماها و پوشش کف حیاط و بام از آجرهایی است که ابعاد برخی از آنها 20*40 سانتیمتر است. در چند جا پنجره هایی مشبک گچی کار گذاشته اند.
تنها قسمتی از بنا که در آن کاشی به کار رفته، نمای خارجی سردرورودی مدرسه است، که بانقش های هندسی و چلیپایی تزئین گردیده است. طرفین درگاه ورودی دارای قوس جناقی ملایم است، که در طرفین درگاه ورودی و در درون طاق نماها نقش های تزئینی شیر و خورشید ساخته شده با کاشی دیده می شود.
درگاه ورودی دو طبقه است. طبقه ی دوم این بنا كه از دو طرف آن جهت دسترسی به آن پله می خورد، مكان مخصوصی دارد كه به نظر می رسد ، مكان امام جماعت و مدرس مدرسه بوده است. در قسمت دیوار داخلی آن اشكال تزئینی انواع میوه ، ظروف و اسلحه نقش بسته است. این اتاق به وسیله پنجره هایی از جهات شرقی و غربی به محوطه ی مسجد و مدرسه چشم انداز دارد. نمای خارجی و اضلاع طرفین سردر ورودی را طاق نماهای آجری می پوشاند. راه دسترسی به طبقه ی بالا اتاق درگاه ورودی و داخل گلدسته ها توسط توسط پله هایی صورت می گیرد، كه این پله ها در داخل طرفین مدخل ورودی و نیز در چهار گوشه حیاط مدرسه تعبیه شده است. راه دسترسی به پشت بام حجره ها نیز از طرفین مدخل ورودی از خارج بنا می باشد. محل پله ها در ساختمان مدرسه به شكلی است كه در هنگاه ورود به مدرسه به چشم نمی خورد.
در زوایای اضلاع خارجی مدرسه، برج هایی آجری نیم دایره با آثار مناره های آجری به چشم می خورد. به طور كلی ساختمان مدرسه و مسجد كریم ایشان در پیشتر ، از استحكام قابل توجهی برخوردار بوده است. ولی بر اثر مرور زمان بویژه در زلزله سال 1348 خورشیدی صدمه فراوان دیده است.

حیاط مدرسه
مدرسه كریم ایشان دارای حیاط چهار ضلعی با حجره هایی در پیرامون آن است. در مركز حیاط حوض آبی شش ضلعی ساخته شده است.

حجره های مدرسه
حجره ها یا اتاق طلبه های مدرسه كریم ایشان دارای یك ایوان كوچك در جلو و یك پستو در عقب با فرم و پلان مستطیل شكل است. حجره ها در چهار ضلع حیاط مدرسه به صورت گنبدی و به شیوه ی ضربی و به تعداد 23 حجره ساخته شده است. ایوان های جلوی حجره دارای قوس جناقی تندی است. حجره هایی كه در چهار گوشه ی حیاط احداث شده ، كوچكتر و پلان آن مستطیل شكل ناقص است. به عبارت دیگر گوشه ی یك ضلع آن پخ گردیده است. ایوانچه های جلو این حجره ها با ارتفاع كم و قوس جناقی ملایم می باشد، و تزئین آن آجری با یك برآمدگی به جلو به صورت هره آجری است.
ایوان های كوچك یاد شده محل بحث طلبه ها پس از پایان ساعت درسی و حجره ها محل استراحت و نگهداری وسایل شخصی است. حجره های مدرسه كریم ایشان معمولا برای بیش از یك نفر است و هیچكدام از حجره ها رو به بیرون از مدرسه ساخته نشده است. ولی دارای پنجره ای است كه به بیرون از مدرسه باز می شود. هر حجره دارای یك اسم می باشد، كه اسم حجره ها از نام بزرگان و مشایخ طریقت وسله عرفانی مثلا شیخ ابوالحسن خرقانی، بازیه بسطامی، غزالی، سعدی و ... گرفته شده است. یكی از حجره ها را اختصاص به كتابخانه به نام كتابخانه امام محمد غزالی كرده اند.

عیدگاه
در مجاورت مدرسه ی كریم ایشان و در جبهه جنوب شرقی آن ، مكانی تحت عنوان « عیدگاه» برای انجام فرایض نماز عید فطر، عید قربان و نماز جمعه ساخته شده است. عیدگاه دارای پلان هندسی چند ضلعی و سقف دو طبقه مصطبه ای شكل و عاری از تزئینات است.

بانی مدرسه
به استناد یك بیت شعر كه بر روی سردر ورودی مدرسه كتابت شده است، بانی مدرسه « سید قلیچ ایشان » است، كه پس از احداث مدرسه تولیت ان را به عهده می گیرد. پس از ایشان فرزندان ارشدش حاج كریم ایشان و پس از نامبرده سید محمد ایشان متولی مدرسه می شوند. این سمت كه نسل اندر نسل متولی آن فرزندان بانی مدرسه خواهد بود، ادامه خواهد داشت. به عبارت دیگر پس از گذشت متولی، تولیت مدرسه به فرزند ارشد ذكورش می رسد، لازم به ذكر است كه آرامگاه بانی مدرسه یعنی سید قلیچ ایشان در مجاورت مدرسه و در بالای جاده ( كلاله- مراوه تپه ) قرار دارد.

برگرفته از سایت بایراق